We rommelen ons door de tijd

Washington, Hamilton en Jefferson 

In mijn studie van de Amerikaanse geschiedenis kwam ik op een bijzonder verhaal. Midden in de revolutie, toen nog niet duidelijk was hoe het zou aflopen, stonden twee ondertekenaars van de Declaration of Independence, Benjamin Harrison en Elbridge Gerry met elkaar te praten. Harrison zei: 'Ik heb een groot voordeel op u, meneer Gerry, wanneer wij allen nog eens worden opgehangen voor wat wij thans aan het doen zijn. (cursief ohl) Doordat ik zo groot en zwaar ben, sterf ik binnen een paar minuten, maar doordat u zo klein en licht bent, bungelt u urenlang aan het touw voor u sterft'.

Dit verhaal maakt indruk op me. De mannen die de onafhankelijkheid uitriepen hadden geen idee of het ging lukken, ze moesten een vorm vinden voor de regering van hun land en konden, als Engeland de oorlog won, geëxecuteerd worden. Het is bijzonder hoe we eigenlijk tastend door de geschiedenis gaan. Achteraf lijkt alles logisch en misschien wel voorbestemd, maar op het moment zelf hebben de spelers in de geschiedenis vaak geen idee wat er gaat gebeuren. De onafhankelijkheidsstrijd van de koloniën is achteraf gezien een ontwikkeling die logisch samen hangt met andere ontwikkelingen in de geschiedenis, op het gebied van emancipatie en zo.

Toch is dat op het moment zelf totaal niet duidelijk. De Fransen, die een paar jaar na de Amerikaanse revolutie de eed aflegden in de kaatsbaan, hadden vaak ook geen idee hoe het verder moest. En we weten nu hoe hun eerste pogingen om hun land te regeren gierend uit de bocht vlogen en hoeveel levens dat heeft gekost.

Een oud-collega van mij maakte altijd indruk (althans in het begin) op conferenties en borrels door te zeggen dat hij werkte volgens het IDMW-principe. Zijn gesprekspartner knikte, tot groot plezier van de collega, meestal zeer intelligent en geïnteresseerd. Een enkeling vroeg door, om er achter te komen dat het gaat om Ik Doe Maar Wat. En vaak is het ook zo.

Vanuit dat idee wil ik ook graag kijken naar de huidige tijd. Ik denk dat politici nu niet anders zijn dan de heren die in Amerika en Frankrijk probeerden om een republiek op te bouwen. Wie weet eigenlijk hoe je een Europese Unie moet opzetten? Wie weet hoe je alle handen op elkaar krijgt om de milieuproblemen echt aan te pakken? Hoe je om moet gaan met extremisme? Ook al zou je een beproefd methode gebruiken; resultaten uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst. Het gezegde is niet voor niets dat iedere generaal zijn laatste oorlog opnieuw vecht.

Het is heel makkelijk om van de zijlijn kritiek te hebben op het werk van anderen. Maar ik denk dit: we proberen waarschijnlijk allemaal ons werk zo goed mogelijk te doen, en met z'n allen rommelen we ons door de tijd. Het zou mooi zijn als we erkennen dat we lang niet alles onder controle hebben en zeker de toekomst niet kunnen voorspellen. Daar worden we misschien wat milder van.