Gegeven en weggedaan - herfst 2019

Gegeven

Mijn cottage-vriend in Amsterdam gaf mij van alles. Om bij te dragen aan zijn inmaakplezier gaf ik hem een spruitpot met munchboontjes voor het maken van tauge. Bij de tentoonstelling Voortvarende vrouwen nam ik viskruiden uit Riga voor hem mee. Veel van de vaart ging naar Riga en het museum in Veendam heeft goede banden met die oude stad.

Bier geruild
Ik had mijn eigen bier, dat ik vorig jaar heb laten brouwen voor een herdenking om te ruilen met mijn collega voor zijn bockbier.

Chocoladebloemen
Een collega kreeg te maken met een klachtenprocedure. Dat is altijd naar. Ik heb hem een doosje chocoladebloemen gegeven om het een hart onder de riem te steken.

Boek en peertjes
Mijn nichtje was jarig in november. Ik kocht voor haar De zeven eigenschappen van succesvol leiderschap. Ze gaat volgend jaar studeren, en neemt dat erg serieus. Ik denk dat het boek haar kan helpen. Tegelijk nam ik voor het hele gezin peertjes mee die ik vorig jaar heb ingemaakt. Leuk voor kerst.

Pannenkoekenmix
Bij een supermarkt stond een groep jonge mensen spullen in te zamelen voor kerstpakketten voor de minderbedeelden in de stad. Ik kreeg een lijstje mee met rijst, macaroni, bonen, al dat soort saaie dingen die niemand in een kerstpakket wil hebben. Ik weet natuurlijk dat het soms noodzakelijk is dit soort dingen te geven. Nu niet, dacht ik. Ik kocht lavendeldouchegels, winterthee, pannenkoekenmix en stroop. Soms moet er iets lekkers, iets ontspannends zijn.

Kerstcadeaus collega's
Op de laatste werkdag voor de kerstvakantie hadden mijn collega's en ik een bijeenkomst. Ik had voor ieder een cadeautje gekocht. Ze hadden het niet verwacht en dat maakt het natuurlijk het allerleukst.


Weggedaan

Kleding
Roze jasje dat echt te roze was. T-shirts die ik niet meer draag. Twee broeken die te klein geworden zijn.

Huisraad
Met de opruimdag in oktober deed ik veel rommel weg, maar ook het tafeltje dat ik ooit kocht voor mijn kerstopstelling (zie de foto) maar daarna nooit meer gebruikt heb, een fotolijstje en de broodbakmachine. Ik had twee theelichtjes. Een ervan gebruikte ik nooit. Lange tijd vond ik hem te mooi om weg te doen. Nu niet meer.... hij is voor iemand anders. Ik deed de losse spulletjes in een rieten mand, die ik meteen maar achtergelaten heb bij de kringloop.

Ik bracht ook een oude stoel die ik al heel lang had, weg naar de kringloop. Ooit kreeg ik hem van de buren van mijn ouders. Ik heb, nu ik mijn nieuwe werkplek heb ingericht in de erker, een van de eetkamerstoelen bij de werktafel gezet. Toen stonden er nog 5 stoelen bij de tafel. Dat zag er niet mooi uit. Een van de eetkamerstoelen staat nu op mijn slaapkamer waar eerst de houten stoel stond.

Boeken
Ongeveer 10 boeken gingen naar de kringloop. Allerlei onderwerpen waarin ik niet meer geïnteresseerd ben en boeken die ik ooit nog zou lezen, Maar dat komt er natuurlijk niet van. Ze staan al jaren stof te vangen. Nu mogen ze dat bij een ander doen.

Gekregen en gekocht - herfst 2019

Ik heb het onderdeel gevonden nu maar uit de serie gelaten, omdat het steeds over brandhout gaat. Dat vat ik nu maar onder gekregen, gekregen van de natuur. Mijn herfst was rijk. Het had deels te maken met mijn voorgenomen afscheid, maar toch. Het blijft leuk.

Dit was wat ik kreeg en kocht in de herfst:

Gekregen

Bier
Een collega van mij brouwt met een groep vrienden zijn eigen bier. Hij gaf me een flesje van zijn laatste bokbier, met rozijnen, zoethout en kruidnagel gebrouwen. Op een zondagmiddag ben ik er eens voor gaan zitten. Het was verfijnd bier. Ik heb hem gecomplimenteerd en aangeraden het op de markt te brengen. Dat gaan ze volgend jaar doen.
Een andere collega was met zijn team tijdens het jaarlijkse uitje op een plek waar hij Westerwolds bier kon kopen. Hij wist dat ik dat heel lekker vind, en had twee flesjes voor me meegenomen. Uiteindelijk hebben we het bier samen gedronken als afsluiting van het jaa.

Chocola
Nu op mijn werk duidelijk is dat ik wegga, krijg ik veel aandacht van mensen met wie ik heb samengewerkt. Een van mijn contacten bracht voor de thee een zakje herfstchocolade mee voor bij de koffie. Mijn vrijwilligers waren er erg tevreden mee.

Boeken
Iemand met wie ik samenwerk in de baan die ik ga verlaten, heeft een paar jaar in gevangenis gezeten. Hij is daar heel open over en heeft twee boeken geschreven over het gevangenisleven: Bajes voor beginners en Woning, Werk en Wederhelft. Het zijn korte beschouwingen die een beeld geven van het gevangenisleven waar ik als buitenstaander geen idee van heb. Hij gaf me de twee boeken cadeau. Ik weet niet precies waarom, maar ik vond het erg leuk.

Bloemen en chocola
Twee keer kreeg ik bloemen en chocola. De eerste keer omdat ik mijn laatste radio-opname had gemaakt. (de bloemen staan op de foto hierboven) en de tweede keer als afscheid van het culturele overlegorgaan waar ik deel van heb uitgemaakt. Ik vind het leuk dat mensen er aan denken. En bloemen staat toch altijd feestelijk. Mijn vrijwilligers hebben zich opnieuw over mijn bonbons ontfermd.

Inmaak enzo
Mijn vriend in Amsterdam is net zo'n cottager als ik. Hij moet het doen op een bovenwoning-met-balkon. Een van zijn kamertjes heeft hij als een soort bijkeuken ingericht. Hij maakt zijn eigen zuurkool (op dit moment probeert hij het met rode kool) en legt augurken en uitjes in. En zijn zelfgemaakte sambal is fantastisch. Ik kreeg een potje Amsterdamse uitjes van hem mee. Als je deze geproefd hebt, hoef je nooit meer die uitjes uit de winkel. Verder had hij nog een tube paprikapuree en scherp paprikapoeder voor me. Ik heb ook wel het een en ander teruggegeven, maar dat komt in een andere blogtekst.

Cadeaubon
Ik gaf een lezing voor een groep vrouwen van nu en kreeg een cadeaubon van €100,00. Ik kan mezelf voorlopig verwennen. Het is mijn plan een klein, portable DVD spelertje te kopen.

Bij de koffieautomaat
Collega's van de baan die ik aanhoud, leggen regelmatig dingen die ze kwijt willen bij de koffieautomaat. Er lag een agenda van de postcodeloterij. Ik weet dat daarin allerlei kortingsbonnen staan. Daar heb ik een aantal van uitgekozen voor jubeljaaruitstapjes die betaalbaar blijven nu ik minder ga verdienen. Verder heb ik vier nieuwe kruidenpotjes die in mijn keuken staan met kruiden die ik veel gebruik en een paar dingen die naar de winkel van Terre zijn gegaan.

Kerststuk
Van het bestuur van de baan waar ik weg ga kreeg ik een enorm groot kerststuk. Het was bijna niet te tillen en zo groot dat ik echt geen kerstboom meer hoef te kopen. Het was ondanks de omvang toch verfijnd, Groen, wit en zilver, meer niet. Ik vond het erg leuk dat het bestuur er om gedacht had.

'Kerstpakket'
Mijn werkgever organiseert een markt van plaatselijke ondernemers in de hal van ons kantoor. Iedere medewerker krijgt een tas en 40 waardebonnen. Iedereen kan dus zijn of haar eigen kerstpakket samenstellen. Ik kocht een zak gemengde noten, een kaasplankje met plaatselijke kazen en een chutney en een plaatselijk likeurtje. De rest van het geld deed ik in de donatie-bak voor het hospice. Er stond ook een drogisterij, een spelletjeswinkel, een boekwinkel, een slager en noem maar op. Iedereen kon iets naar eigen smaak vinden. Echt een leuk idee, vind ik.

Gekocht

Huisraad:
In de kringloop vond ik drie kleine schaaltjes van glas met graveringen, passend bij mijn andere glazen. Ik heb ze maar gekocht. Binnenkort ga ik opschonen in mijn servies. Er is echt te veel. Daar schrijf ik nog wel over. Deze schaaltjes waren in ieder geval te mooi om te laten liggen.
Ook in de kringloop: een kleine box voor sieraden. De oude, die groot en onhandig was heb ik  weggedaan, inclusief een aantal kettingen dat ik niet meer draag. Zo blijft het wat in balans met m'n spullen.

Kleding;
Opnieuw een heerlijke grote sjaal. Blauw en roze paisley deze keer. En bruine schoenen met hoge hakken, erg elegant. Verder wat praktisch: dikke handschoenen. Als ik koude handen heb, voel ik me meestal nogal ongelukkig. Ik had altijd van die elegante handschoenen, nu niet meer. Ze zijn grof en dik en warm. Elegantie is weer voor de lente, denk ik.

Boeken:
Bregman - Gratis geld voor iedereen. Ik kocht de dwarsligger, dat neemt niet zo veel ruimte in. Ik heb van diverse kanten gehoord dat ik het echt een keer moet lezen. Dat ga ik binnenkort maar eens doen. Als ik het boek over een Russische graaf in het begin van de Russische revolutie, dat mijn broer mijn leende, uit heb.
Via de plaatselijke boekhandel bestelde ik twee boeken. Ik kan dat natuurlijk ook zelf doen, maar dan verdient de webwinkel de boekhandelscourtage. Nu krijgt mijn plaatselijke boekhandel die en dan hoop ik natuurlijk dat hij kan blijven voortbestaan. Ik bestelde een boek over de lutherse kerk voor mijn onderzoek naar Laurence Dufour en het boek van Hannah Ahrend - Eichmann in Jeruzalem.

Tijdschrift 360 - Toen ik mijn eggs florentine ging eten onlangs, had ik niets bij me om te lezen. Even naar de boekhandel voor 360. Ik geniet altijd van dit tijdschrift. Voor wie het niet kent: het is een verzameling van vertaalde artikelen uit alle delen van de wereld. Je krijgt heel andere perspectieven te zien op belangrijke onderwerpen. Ieder nummer heeft een dossier over een actueel onderwerp. En er is altijd een deel goed nieuws. Een goede aankoop.

Kerstverhalen

In de winkel van Terre vond ik een schattig boekje: 'En nu is het kerstmis, over folklore, traditie en symboliek rond de kerstviering'. Het geeft veel leuke achtergrondinformatie. Ik zal een paar dingen opsommen.

Iedereen weet, denk ik, dat kerst door de Roomse kerk met opzet bij het heidense midwinterfeest is gezet. De overgang naar het christendom werd makkelijker als oude gewoonten in een nieuw jasje werden gegoten. Daarvoor was het nodig dat Jezus was geboren op 25 december in het jaar 0. In dit boekje zijn daar een paar bezwaren tegen. We weten dat Jozef en Maria naar Bethlehem moesten voor een volkstelling van de Romeinen. Nu was er in het jaar 0 geen volkstelling. De Romeinen organiseerden zo'n volkstelling iedere 14 jaar. Er zijn tellingen bekend van 20, 34 en 48 na Christus. De volkstelling die het dichts bij het jaar 0 gehouden werd was in het jaar 6. Dat lijkt ook te kloppen met meteorologische gegevens, zegt dit boekje. Die ster die de wijzen naar de stal bracht schijnt in het beeld te passen. Tja...

Kerstversiering stamt uit de tijd van het midwinterfeest. De oude Germaanse stammen geloofden dat in de herfst, als de bladeren van de bomen vielen, de boomgeesten hun boom verlieten. Ze waren bang dat ze misschien in de lente niet meer zouden terugkeren. Om hun geesten over te halen toch weer terug te komen, versierden de Germanen hun bomen. En gelukkig kregen de bomen dan in de lente nieuwe bladeren! Er hingen in die tijd kettingen, broodjes en rozen (het teken van Maria) in de bomen. Hoe dat moest met rozen in de winter, vertelt het verhaal niet.

In de 17e eeuw ontstond de traditie in Duitsland een kleine boom naar binnen te halen. En daar kwamen glazen ballen in. Koningin Victoria van Groot Brittannië trouwde in de 19e eeuw met de Duitse prins Albert. Hij nam de traditie mee naar zijn nieuwe vaderland. Victoria en Albert wilden graag een zo huiselijk mogelijk beeld van hun gezin tonen aan het Britse volk. Ze lieten zich portretteren met de kerstboom en dat werd een rage. Sindsdien hebben velen van ons versierde kerstbomen in hun huizen in de laatste weken van het jaar.

Zo is er van alles te vertellen over kerst. Ik ga het nu vieren met mijn zus en zwager. Ik wens iedereen een fijne kerst.

Winter

De herfst is voorbij vandaag, de winter is begonnen. Ik heb minder beelden bij de winter dan bij het herfst. Het is een jaargetijde waar ik veel minder mee heb. Er zijn allerlei typische beelden natuurlijk:  vrieskou, ijs, sneeuw, wanten, schaatsen, sjaals, chocomelk en stamppot. Ik heb er weinig mee, ik houd niet van kou en kijk alleen met plezier naar sneeuw als het net gevallen is. Het wordt zo snel vies.

Het KNMI geeft heel veel boeiende informatie over de seizoenen. De koudste winter sinds 1901 is volgens de site 1963 (die van de hel van de elfstedentocht) toen de gemiddelde temperatuur -3.0 was. De afgelopen 30 jaar is de gemiddelde wintertemperatuur +3.4 en afgelopen jaar was de gemiddelde temperatuur +5.2. De warmste winter ooit was in 2007, met een gemiddelde temperatuur van +6.5. Het KNMI geeft nog veel meer info. 't Is echt boeiend dat eens te bekijken.

De winter is voor mij het seizoen dat even voorbij moet gaan. Ik mopper er niet over. Mopperen over het weer vind ik tijdverspilling, zoals mopperen over alle andere dingen waar je niks aan kunt doen. Ik negeer het seizoen een beetje. Tot nu toe valt het wel mee allemaal.

Gisteravond ging ik met een aantal vrouwen met wie ik wel vaker op stap ga naar een markt: Winterwelvaart. Boten in een van de singelgrachten en houten kraampjes langs de weg. Het was erg leuk, leuker dan ik had gedacht. Meestal is het op zo'n markt vooral vreterij. Nu waren het vooral natuurproducten, warme kleding en zelfgemaakte sieraden. Ik moest mijn tempo aanpassen, want zij liepen in redelijk hoog tempo langs de kramen. Ik wilde zo nu en dan nog wel praten met de imker van wie ik lindehoning kocht en de natuurboer die heerlijke tapenade had en bijzonder aardappels. Al weer een blik op het volgende plantseizoen, na de winter.

Tja, je bent samen of niet. Ondanks dat was het een leuke wandeling tussen de bijzondere uitstallingen. Er blijft genoeg moois te doen. En met een paar goede wanten en warme kousen kun je nog prima de straat op. Op naar de lente, op naar het licht.

Oude brief

Mijn lieve vriendin en ik zaten op zondagmiddag achter onze eggs florentine, toen zij me vertelde dat zij in de papieren van haar ouders een bijzondere brief gevonden had. Haar moeder is vorig jaar overleden en haar vader kan zich er niks van herinneren. Ze denkt dus dat de brief uit haar moeders familie komt, maar weet het niet zeker.

Het is een dreigbrief uit 1944, wat verfrommeld en duidelijk ooit vochtig geweest. Een man in Bedum krijgt te horen dat hij zijn mond moet houden over onderduikers bij hem in de buurt. Anders zijn de consequenties voor hem. Dergelijke brieven zijn schaars, bij mijn weten. Ze werden vaak uit voorzorg weggegooid of zijn in de jaren na de oorlog bij erfenissen in handen gekomen van mensen die niet wisten wat ze ermee aan moesten. En dan dus alsnog weggegooid.

Het was precies wat de man van mijn vriendin tegen haar zei; dat ze de brief gewoon weg moest gooien. Gelukkig heeft ze het niet gedaan. Ze gaf hem aan mij omdat ik archivaris ben en ze hoopte dat ik er een plek voor zou kunnen vinden. En dat kon ik gelukkig. In Groningen is er het Oorlogs en Verzetscentrum Groningen. Het is ontstaan uit de enorme databank die het Leger des Heils opbouwde na de Tweede Wereldoorlog over alle slachtoffers.

Via mijn werk ken ik de directeur van het OVCG en zij was geïnteresseerd. We hebben afgesproken dat ik in januari de brief kom brengen. Zij maakt ieder jaar een tentoonstelling voor de basisscholen over de Tweede Wereldoorlog. Daar doet zo'n dreigbrief het goed in, denk ik, omdat het de kijkers heel dicht op de werkelijkheid van toen brengt. Wie weet kan zij nog iets meer te weten komen over de mensen die bij de brief betrokken waren, 75 jaar geleden. 't Is toch een goed gevoel dat zo'n verhaal bewaard blijft.

Koud!

Het wordt kouder, de verwarming draait op volle toeren als ik thuis ben. Een uurtje voordat ik ga slapen gaat-ie natuurlijk uit. Mijn huis is in de jaren dertig gebouwd. Er zijn twee schoorsteenmantels in de kamer en suite, dus de mogelijkheid voor twee kachels. Ik vraag me wel eens af hoe het geweest moet zijn.

Om te beginnen denk ik dat we tegenwoordig het veel sneller koud hebben dan vroeger. Mensen die gewend zijn aan buiten werken, zijn vaak meer gehard. We kennen allemaal de verhalen van het water dat bevroren was in de lampetkan, de ijsbloemen op de ramen en één kachel in het hele huis. Mensen hebben het overleefd. Alle rangen en standen waren veel zuiniger met brandstof vroeger. Pas met de Zuidlaardermarkt (half oktober) kwam de kachel terug in de kamer. Als september dan een heel koude maand was, had iedereen daar maar mee te leven.

Ik heb eens wat gesnuffeld in boeken en op internet hoe mensen vroeger met de kou omgingen en hoe ze zich ertegen wapenden.

Eén warme ruimte
Dit was voor veel mensen de keuken. Daar brandde de haard om te koken, dus dat was sowieso warm. Er waren natuurlijk jarenlang huizen die maar één kachel hadden. Dan zat het gezin daar. Ik heb vaak alleen in de woonkamer de verwarming vol aan staan. Net als met licht natuurlijk. Voor mij is één lamp genoeg. Soms doe ik ook in de gang de verwarming aan. Ik heb het idee dat die kou niet echt goed is voor het huis, maar zeker weten doe ik het niet. Het lijkt vochtiger en dat voelt niet goed. Dus... om de zoveel dagen iets meer radiatoren open.

Extra kleding - Dikke lagen wollen ondergoed en dergelijk warme omslagdoeken niet alleen lekker warm en ook nog heerlijk huiselijk. Pantoffels met zolen zijn ook handig. De mijne kocht ik 8 jaar geleden. Ik heb de zolen al vele malen opnieuw vastgelijmd. Ze doen het nog steeds. En dan heb ik dikke sokken die mijn lieve  nichtje voor me gebreid heeft.
Ik draag in huis een omslagdoek die ik van collega's heb gekregen toen we niet meer samen zouden werken. Ze dachten dat ik het koud zou hebben zonder hen en dat kon natuurlijk niet... een lief afscheidscadeau. Soms heb ik daarnaast nog een lange sjaal om en als ik op de bank zit een dekentje over.

Bescherming tegen tocht
Op oude foto's is het goed zichtbaar; huizen hadden dikke lagen gordijnen. Men vond dat chique, je kunt immers heel veel stof betalen en dan ook nog stevige, duurgeweven stof. Nu, met het dubbel glas is het minder nodig. Mijn huis heeft wel dubbel glas, maar het is oud. Ooit zal ik het moeten vervangen als extra isolatie. Een paar jaar geleden heb ik gekozen voor honingraat-luxaflex. Door de stilstaande lucht in de honingraat houdt het extra kou buiten. Daarnaast moet ik hoognodig mijn voordeur isoleren. Ik weet alleen nog niet precies hoe. Isolatiestrip is te dik, en van de dingen die je er voor timmert, helpen niet genoeg. Gordijnen dicht dikke tapijten en tochtdekentjes voor de deuren. Naast isolatie natuurlijk.

Naar buiten
Samen ergens anders zijn, waar het al warm is.  Gezamenlijk in één warme ruimte of iedereen apart thuis, dat maakt wat uit en eerste is gezelliger. In veel gemeenschappen gingen vrouwen bijvoorbeeld samen zitten handwerken, mannen naar het café. Ik kan daar een eigen variant op bedenken. Op mijn werk is het natuurlijk warm, maar straks als ik minder werk, zal ik veel meer stoken. Dat kan ik voor een deel ondervangen door, zoals mensen vroeger, het huis uit te gaan. En dan denk ik aan heerlijke plekken als archieven voor mijn onderzoek, bibliotheken voor snufffelwerk een bezoek aan een museum op mijn kaart, zo maar overdag naar de bios. Dat soort dingen.

Warm drinken
Dit heb ik niet gevonden in de literatuur, maar ik doe het zelf graag: lekker met mijn handen om een mok warme thee. Warme handen en voeten zijn vaak de basis van een behaaglijk gevoel. De sokken van mijn nichtje en een kop thee dus.

Tip van een collega (de was)
In de zomer droogt de was makkelijk, het liefst buiten onder het afdakje. Heerlijk geurend komt de was dan binnen. In de winter gaat het langzamer en het risico is dat de was muf gaat ruiken. Een collega gaf de tip er een tijdje op de laagste stand een blaaskacheltje bij te zetten. Door de luchtstroom droogt de was een stuk sneller. Ik doe het zo nu en dan een paar minuten voordat ik zelf in de badkamer moet zijn. Het kacheltje gaat aan en als ik de badkamer in kom, gaat het weer uit. Ik heb een warme badkamer voor de tijd dat het nodig is en de verwarming daar kan uit blijven. Intussen droogt de was zonder nare geurtjes.

Moe

Panelen in opbouw

Vanmiddag had ik voor mijn werk de opening van een tentoonstelling. Ik heb nu 14 dagen aaneengesloten gewerkt en ben moe. En ik ben voldaan. Het was een mooie middag, een drukke midddag. Ongeveer 100 mensen waren er bij de opening. Heel gezellig.

Door omstandigheden heb ik de tentoonstelling 3 keer geschreven. Deze laatste variant was niet mijn ideaal, maar hij is toch erg mooi geworden. Een meevaller. Nu nog een boekpresentatie in februari en dan zit mijn tijd er op. Dit zijn mooie momenten waarmee ik stap voor stap afscheid kan nemen.

Maar nu is het tijd voor een glas wijn en daarna ga ik onder de wol. Morgenochtend begint de week gewoon weer. Welterusten.

Wat een lieve mensen!

Gistermorgen, onderweg naar mijn werk, het Weihnachtsoratorium natuurlijk op de radio, hoorde ik ineens een raar geluid. Ploppend, is de beste beschrijving. Het gebeurt wel vaker dat er een raar geluid voorbij komt, maar meestal blijkt dat dan van buiten te komen. Deze keer was het wat anders. Ik zette mijn auto in een parkeerhaven, stapte uit en zag al snel dat mijn uitlaat los hing. Tegenvaller dus.

Ik zocht op mijn telefoon naar een garage in de buurt en reed daar heel voorzichtig heen. Met dertig kilometer per uur over een zestig kilometer weg. Het moest maar even.  Gelukkig was er niet veel verkeer. Bij de garage aangekomen, zag ik dat het behoorlijk druk was. Ik vertelde de dame achter de receptie dat ik een noodreparatie had. 'O', zei ze,'Patrick is toch net klaar met zijn klus, hij kan het er wel even tussendoor doen'. Ik belde mijn collega om te vertellen dat ik onze afspraak misschien niet zou halen. Hij was vol begrip, we zouden wel even zien.

Maar, tot mijn verbazing stond ik na een half uur weer met mijn auto buiten. Keurig gerepareerd voor 32,00 en ik kreeg prima uitleg over wat er nou mis was. Doorgeroeste beugel. Na 10 jaar kan dat natuurlijk een keer. Wat een service! Ik haalde mijn afspraak op tijd en de dag kon doorgaan alsof er niets gebeurd was.

Mijn collega had twee flesjes bokbier op mijn bureau gezet. Dit speciale bier kun je alleen bij hem in de buurt krijgen. Zijn voorstel is dat we volgende week dinsdag met ons team (3 personen) het bier opdrinken met wat kaasjes erbij als afsluiting van ons jaar. Mijn vakantie begint daarna en dan zien we elkaar 6 januari pas weer. Toch lief, die biertjes.

's Avonds ging ik met een lieve collega naar 'filmballet'. Normaal is het voor mij de bioscopera, de live verbinding met het Royal Opera House in Londen voor een opera. Zij wilde nu wel eens naar een ballet. Vooraf gingen we snel even ergens een hapje eten. De bediening had het verkeerde hoofdgerecht laten klaarmaken voor mijn collega. We moesten dus langer wachten. Om het goed te maken kregen we een gratis glas wijn. Toch ook weer lief!

Het ballet was leuk en speels. We hadden het erg gezellig samen en ik reed naar huis met een blij hart om zoveel leuke, lieve dingen, samengepakt in één dag.

Overvloed

Ik had echt teveel fruit. Twee netjes mandarijnen uit de aanbiedingen, peren die ik al in huis had om na te rijpen, kakifruit uit de aanbieding en ook nog eens bijna een kilo appels. Van de lunch tijdens de historische dag waren nog 4 appels over en ik had van twee plaatsen waar ik op bezoek was ook een appel meegekregen. Dat kan ik niet op voordat het gaat bederven. , dus om het te bewaren heb ik het gekookt en in de koelkast gedaan.

Mandarijnen geperst en daar het kakifruit in gekookt met een beetje santen. Het werd een heerlijke combinatie voor mijn smoothies. Lekker zonnig. De appels en peren kookte ik ook samen. Daar kan ik natuurlijk ook smoothies van maken, maar de moes is met opzet wat waterig. Een goede basis voor havermout. En door kwark met wat walnoten en honing er nog bij, is het ook een prima ontbijt.

Het lukt me meestal om fruit en groente op maat te kopen, maar soms loopt het een beetje anders. En dan is het maar goed dat er koelkasten en vriesvakjes zijn waar ingemaakt fruit een plek kan krijgen.

Donker! En nu?

Mijn vader keek er ieder jaar als een berg tegenop, die donkere maanden van de winter. Hij was vaak somber in die tijd. Ik denk dat hij last had van winterdepressies. Ik heb hem vaak aangeraden om een daglichtlamp te kopen maar hij heeft dat nooit gedaan. Hij was zo'n man met wie 'niks' aan de hand was als je het hem vroeg. Wat er ook was en hoe het ook van hem afstraalde. Zo'n daglichtlamp had kunnen helpen, denk ik. Zelfs gewoon de krant lezen bij zo'n lamp is al genoeg voor veel mensen.

Mijn vader leeft al jaren niet meer. Er was tijdens zijn leven wel internet, maar het was nog zeker niet zo ingeburgerd. Hij zou nu tests kunnen doen en online cursussen die hem konden helpen. Hij was zeker niet de enige. Volgens de site van 113 zijn er jaarlijks minimaal 40.000 mensen met een winterdepressie. En velen hebben last van het gebrek aan daglicht.

Ik heb er zelf zeker last van. Ik tel de dagen naar de kortste dag. Ik rijd naar mijn werk in het donker en kom thuis in het donker, ik zie alleen het licht als ik even naar buiten ga in mijn lunchpauze. Binnen zijn steeds de lampen aan. Ik weet dat de koude maanden pas echt komen na de kortste dag, maar op de een of andere manier heb ik minder last van de kou dan van het donker. Gelukkig gaan de dagen sneller als je ouder wordt ;-)

Ik las een artikel op de site van MT (managementteam) over het donker van de herfst; vijf tips om medewerkers de donkere dagen door te helpen. Het is veel boerenverstand, maar toch nuttig om even naar te kijken.

1. Zorg voor genoeg buitenlucht
Dit is dan bedoeld om alle daglicht op te vangen dat je kunt vinden terwijl je buiten bent. Een wandelingetje in de pauze wordt aangeraden. Dat doe ik al. Wandelend vergaderen is de tweede tip. Dat heb ik nog nooit gedaan. Het lijkt me eens leuk om te proberen. Eens kijken of ik iemand kan overhalen dit met me te doen.

2. Zorg voor voldoende daglicht
Zet de bureaus zo dicht mogelijk bij het raam of gebruik lampen die het daglicht nabootsten. Ik zit in een kantoor met heel veel ramen en uitzicht op verkleurende bomen. Dat is dus geregeld.

3. Stimuleer sporten
Tijdens sporten maak je endorfine aan dat je een geluksgevoel geeft. Er is de mogelijkheid via mijn werkgever naar de sportschool te gaan met korting. Maar sportscholen vind ik vreselijk. Ik heb nu voor mijn herstel een persoonlijk trainer in een-op-een lessen, een of twee per week. Dat helpt vast met de endorfine. Ik ben bekaf na zo'n half uur, maar voel me wel heel goed. De doorstroming komt weer op gang. Ik geloof dat dit inderdaad heel goed is.

4. Zorg voor een gezonde lunch
Vermoeide en sombere mensen kiezen vaker voor ongezond eten, fastfood en een shot suiker. Ik doe dat zeker aan het eind van drukke dagen. De magnetronmaaltijd is dan mijn oplossing. Gezond is het zeker niet, te weinig groente en veel te veel zout. Mijn lunch is meestal een salade. Ik krijg dus wel iedere dag groenten binnen, maar het is herkenbaar. Omdat het over werktijden gaat in dit artikel, wordt er niet gesproken over alcohol. Somberheid en alcohol zijn een slechte combinatie. En juist na een glas van het een of ander is de drempel naar ongezond eten ook weer lager.

5. Voorkom overwerken
Hoe langer je met je werk bezig bent, hoe minder goed je slaapt. Geen werk meer na zessen, is de tip. Dat doe ik nu nog wel. Voor de baan die ik achter me laat. Dat is binnenkort voorbij, gelukkig. Beeldschermwerk en tv na tien uur 's avonds wordt ook afgeraden. Het licht van het scherm schijnt je wakker te houden. Daar is voor mij nog wel wat te doen. Ik kijk graag nog wat nieuwsshows uit de VS voordat ik ga slapen. En dat nadat ik op mijn werk natuurlijk ook al een tijd naar een scherm heb zitten staren.

Ik kan dus nog wat doen tegen de tegenstand die ik voel tegen het donker. Wandelen met collega's als vergadering. Misschien eens wat vaker een tijdje naar buiten kijken ipv m'n scherm als ik zit te denken. Sporten heb ik geregeld. Ik kan zorgen voor gezonde maaltijden in de koelkast die ik kan opwarmen zodat ik geen magnetronmaaltijden ga halen. En wat minder beeldscherm. Ik denk zelf dat ik wel wat minder koffie kan drinken, meer kruidenthee en meer water. Dat heeft niet echt met de winter te maken, maar nu ik toch over gezonde maatregelen heb.....

En wat niet in het artikel staat, het is een verhaal voor kantoor, zijn natuurlijk de 'tegenmaatregelen'. Een daglichtlamp heb ik niet nodig, maar door het extra gezellig te maken in huis met kaarslicht en straks de kerstversiering, verzacht ik het 'donker-gevoel' ook een beetje.

Gelukkig eindigt de drukte die ik nu heb in februari volgend jaar. Dan ben ik drie van de vijf weekdagen thuis en kan ik genieten van het daglicht zoveel ik wil. Ik ben benieuwd of ik volgend jaar nog de dagen tel tot midwinterdag.


De foto is overigens te toren van de Der Aa kerk in Groningen. Een elegang lichtpuntje in de donker winter.

Jubeljaar - november

Ik ben wat ziek geweest, dus  heb ik iets minder te vertellen. Net terug van een heerlijke eggs lunch met een vriendin (valt dus onder december) en een dappere conditietraining, zit ik lekker op de bank met een dekentje over om te vertellen over november van mijn jubeljaar:

In de cottage

De winter komt
De voorbereidingen voor de winter zijn in volle gang. Ik heb hout gezaagd, bladeren geveegd, druiven gesnoeid. Ik werd verrast door nog wat extra oogst. De framboos leverde nog een paar vruchten en ik vond nog een paar snijbonen tussen de bladeren. De plannen voor de tuin in het volgend jaar krijgen langzaam vorm. Ik kijk ernaar uit dat ik alle tijd heb voor wat de tuin vraagt.

Pompoen
In een van de supermarkten waren de bio-pompoenen een euro per stuk. Ik kocht er 5. Ze liggen nu op mijn vensterbank te wachten om opgegeten te worden. Het is werkelijk een prachtige groente. Ik ben altijd blij als het seizoen weer is aangebroken.

De Parisienne

Ik schreef al over de tentoonstelling voortvarende vrouwen en een heerlijk middagje Veendam.

Verder had ik het ook al even over het diner 'De smaak van Groningen'. De asielzoekers koken samen met de organisatrice. De maaltijd wordt geserveerd in een opvang voor kinderen die niet thuis kunnen wonen en een paar jongens deed de bediening. We aten 2 stoofschotels bij rijst, allerlei salades (een verrukkelijk eenvoudig, stukjes olijf met stukjes haloumi en olijfolie, een aanrader) en er waren pannenkoekjes. Het is een aanschuiftafel, dus je dineert met bekende en onbekende mensen. Ik zag een historicus, die ik al in geen jaren had gezien. Lekker om even bij te praten. Heel verrassend en erg gezellig. Ik waardeer vooral het initiatief, dat iedereen een zetje in de rug geeft. Zo liefdevol!

Leven met anderen

Helaas is er ziekte om me heen. Mijn collega heeft al tijden last van tintelingen in zijn hoofd. Hij zit sinds oktober thuis. Eind deze maand kreeg hij een MRI en daar is alles goed. Wat er dan met hem aan de hand is, weten we niet. Het blijft zorgelijk.
Op de begrafenis van de vrouw van een van mijn vrijwilligers, hoorde ik dat een bestuurslid van een collega-stichting te horen had gekregen dat hij kanker heeft, met weinig vooruitzicht op genezing. Misschien nog een paar goede jaren, is het laatste nieuws. En dan mijn schoonvader nog. Binnenkort komen mijn schoonouders eten. Het zal de laatste keer zijn dat ik hem zie. Er is veel zorg en verdriet om me heen. Ik doe mijn best mee te leven, dat is wat ik kan doen. De mensen vooral niet vergeten.

Naast deze moeilijker dingen had ik ook zeker mooie ontmoetingen. Mijn vriendin Clair en ik hadden weer een heerlijke bijpraatmiddag. Altijd als ik met haar heb gepraat, kom ik tot nieuwe inzichten. Zij heeft hetzelfde. Heel fijn, zo'n vriendin.

Mijn nichtje vierde haar verjaardag. Het was kennelijk belangrijk dat ik er bij was: de datum werd aan mijn agenda aangepast. Ik leerde haar vriendje kennen en kan gerustgesteld zijn; ze kiest goed. Ik sprak ook een groot aantal andere familieleden, mijn neef die voor zijn studie een wijk van het gas af moet halen, mijn nichtje dat wil promoveren, mijn schoonzus over de schoolkeuze van hun twee zoons en de keuze om off-the-grid een huis te bouwen.

Aansluitend ging ik naar mijn vriend in Amsterdam. Het is altijd gezellig. We zitten aan zijn eettafel en drinken bier en praten tot diep in de nacht. Hij houdt net zo van het cottage leven als ik. Het kan zelfs op een bovenhuis in Amsterdam zuid! Ik kreeg door hem ingemaakte Amsterdamse uitjes en paprikapuree van hem mee. Ik gaf hem de kruiden die in het museum had gekocht.

Er is ook ergernis, die bij mijn werk-afscheid hoort. Werken met vrijwilligers is niet altijd makkelijk en ik loop er vaak tegenaan dat mijn werk een soort mini-sociale werkplaats is, omdat een aantal vrijwilligers wel veel begeleiding nodig heeft. Ik kan het werk niet echt aan hen overlaten zonder dat ik regelmatig teleurgesteld word. Ik heb altijd met deze mensen gewerkt en geef om hen en tegelijk kan ik het begrip voor hun situatie minder goed opbrengen dan voorheen. Dat is toch lastig om in te zien. 't Is niet allemaal zonneschijn.

Schoonheid

Naast de vrouwententoonstelling genoot ik in Veendam erg van de schilderijen uit collectie van de industriëlen. Vooral was er één mooi detail; twee gaslampen aan het plafond in de armenschool waar de jonge W.A. Scholten zijn lessen volgde. Helaas weigert mijn telefoon op dit moment foto's af te staan. Geen idee waar het aan ligt. Anders hadden jullie het kunnen zien. De hele tentoonstelling was prachtig, maar je kunt soms getroffen worden door dat ene detail....

Op de terugweg uit Amsterdam reed ik lang het water (dat doe je al snel in Nederland) Het was spiegelglad en spiegelblauw met grijzig zacht licht er boven. En dan zag je een serie witte zeilen. Wat een mooi beeld was dat. Ik heb er erg van genoten.

Ik begon te luisteren naar het Weihnachtsoratorium in de auto terug en doe dat nog steeds. Wat een heerlijke muziek! Bach blijft toch echt een van de grootsten, zo niet de grootste. Hier het mooiste wiegeliedje uit de muziekgeschiedenis:

* de foto is van england*007 via P*interest

Afscheid nemen

Ik reed naar mijn werk voor de laatste historische dag die ik zal organiseren. Bij dit soort dagen is het altijd een verrassing hoeveel mensen er zullen komen. We hebben een keer 50 bezoekers gehad over een hele dag en ook ruim 200. Het is dus altijd spannend. De laatste maanden heb ik een hekel gekregen aan deze spanning. Jarenlang heb ik het geaccepteerd als onderdeel van mijn werk. Voor intensief werk heb je immers adrenaline nodig. Nu lijkt het verspilling van energie, omdat ik niks meer opbouw.

Ik reed dus naar de historische dag. Over de A7 richting Duitsland. Voor me zag ik een dikke, donkere wolk die boven de weg en de omliggende velden hing. Rechts zag je aan de waas eronder dat het regende. En daarachter, verder weg, kwam de zon op. Een prachtig stralende gele opening in de grijze lucht. Ik moest erom glimlachen. De natuur liet me even zien waar ik sta; ik moet nog onder de donkere wolk door, maar kan de stralende plek al zien waar ik naar onderweg ben.

En dan dit: regen is niet slecht. In werkelijkheid niet; ik hoop steeds dat het veel regent, zodat de natuur zich kan herstellen van de afgelopen droogte. In het beeld ook niet. Het kan verfrissend zijn, zacht zelfs. Dat hoort ook bij deze maanden. Ik doe het werk met een zachte tegenzin, maar er gebeuren ook nog steeds mooie dingen.

De dag trok ruim 300 bezoekers. De hal was uur na uur gevuld met een gezellig gegons van pratende mensen. Een groep dames bezocht alle activiteiten die bij de dag hoorden. 'We zijn er de hele dag, en we doen alles', zeiden ze tegen me terwijl ze lachend langs liepen. De man die ons dit jaar een mooi winkelraam had gegeven voor de collectie, was uit Deventer gekomen om het te zien in onze tentoonstelling. We hadden het een centrale plaats gegeven. Het thema van de dag was 'Anders nog iets?', over de kleine winkeltjes van vroeger. Het raam paste precies. Ik had niet veel tijd om met hem te praten, maar hij was erg tevreden. Ik haal er niet meer zoveel voldoening uit als vroeger, maar het is toch leuk.

De komende weken wil ik de balans bewaren tussen de tegenzin en de schoonheid. De tegenzin moet geen schaduw worden over de rest, maar het gevoel is er wel. Ik hoef het niet mooier te maken dan het is. Ik heb 12 jaar van mijn enthousiasme, spanning, creativiteit en wat al niet meer in deze baan gestoken. Ik heb de baan van 'betaald speeltuinspelen' genoemd. Dat dat gevoel door omstandigheden veranderd is, wist niet uit hoe mooi het geweest is.

Afscheid nemen is niet makkelijk. Het vraagt mijn aandacht. Ik wil het goed doen, voor mezelf en voor de mensen die verder gaan waar ik vertrek. Het zal me nog wel wat energie kosten, maar aan het eind van de route straalt de vrijheid me als een zonsopgang tegemoet.

Bachs kerst

Traditioneel beginnen we Bachs Weihnachtsoratorium te luisteren op de eerste adventszondag. Het is iets dat voor mij de wintertijd symboliseert. Ik vind het prachtige muziek voor in de auto, moet ik bekennen. Heerlijk met de trompetten en pauken. Krachtige, juichende en onvoorstelbaar knappe muziek.

Afgelopen zondag ben ik maar vast begonnen met luisteren, ook al is het komende zondag pas eerste advent. Ik kwam terug uit Amsterdam na een bezoek aan familie en vrienden. Bij mijn vertrek op zondag snuffelde ik even tussen de CDs die ik in mijn auto heb liggen. En daar lag het oratorium tussen. Het leek me heerlijk voor de weg naar huis. En dat was het ook.

Intussen zijn we een paar dagen verder en ik rijd dagelijks jauchzend en frohlokend door het Groningerland naar mijn werk. Een weekje extra genieten. Ik moet alleen in de gaten houden dat ik van de prachtige muziek niet harder ga rijden. Het zal niet de eerste keer zijn dat Bach me een bon oplevert....


De foto is van Wikimedia commons.

Geurende huidolie en meer

Een tijd geleden had ik het erover dat ik eens zou kijken of ik zelf een huidolie kon maken. Je kunt natuurlijk een willekeurige olie op je huid smeren, maar ik wilde er iets meer werk van maken. In mijn boek over aromatherapie(*) van Erna Droesbeke staat veel nuttige informatie over oliën en ook een aantal recepten dat ik kan gebruiken.

Ik heb een droge huid, die niet zo goed doorbloed is. Daardoor heb ik veel gerstekorrels, van de harde witte bobbeltjes onder de huid. In mijn boek vond ik een voedende olie voor de nacht.

Reinig en verfris je gezicht met rozen- of kamillewater en breng een olie aan op het gezicht die bestaat uit 3 druppels rozenhoutolie, 5 druppels ylang ylang, 5 druppels geranium en 5 druppels sandelhoudolie op 40 ml amandelolie en 10 ml tarwekiemolie. 

Ik paste het iets aan. Ik dacht dat ik nog ylang ylang had, maar dat was niet zo. Dat heb ik er dus maar uitgelaten. Het is een dikke olie die wel wat geduld vraagt bij het aanbrengen, maar dat is dan meteen een goede huismassage. Voor de doorbloeding dus alleen maar beter.

Erna geeft in haar boek bij elke olie de werking aan. Rozenhout is genezend, desinfecterend en opwekkend voor de huid. Ylang ylang is verzorgend, wat dat dan ook precies moet zijn. Geranium heeft een samentrekkende, wondgenezende en opwekkende werking en sandelhout is een adstringerend tonicum (haar woorden! samentrekkend zou ik zeggen) voor de lederhuid en werkt verkoelend en ontspannend. Amandelolie is rijk aan vitamine A en B en kan ook rond de ogen gebruikt worden. Tarwekiemolie bevat veel proteïnen en vitamine E. Dit is de olie voor de slecht doorbloede huid. Erna schrijft ook dat je tarwekiemolie ook puur op je huid kunt masseren.

Voor het schoonmaken van de huid met rozenwater maakte ik een variatie op een lotionrecept voor de droge huid. Erna schrijft:
Meng twee druppels rozenolie en 2 druppels lavendelolie in een drinkglas mineraalwater en verstuif dat op het gezicht. 

Lavendel en roos hebben beiden een kalmerende werking om de huid. Lavendel is dan nog ontsmettend en roos verzachtend. Ik deed een paar druppels lavendelolie in mijn rozenwater. Ik heb een groot uitgevallen zeepdispenser van glas, die ik jaren geleden kocht bij een bedrijf dat nu niet meer bestaat Sabon. Ze verkochten mooie lichaamsverzorging, maar ze waren duur. Ik denk dat de winkel daardoor verdwenen is. Voor de huidolie heb ik ook een dispenser van Sabon, maar dan kleiner. 't Is handig bij het doseren van de olie; twee of drie keer pompen en je hebt genoeg. Uit een flesje komt toch vaak heel onverwacht een hele scheut die je dan toch verspilt.

Even terug naar de olie. Vrijdag- of zaterdagavond zijn de momenten voor een oliebehandeling. De volgende morgen lijkt het altijd alsof ik net iets rodere wangetjes heb. Het is een prijzig product met al die etherische olie. Mijn volgende variant zal wat eenvoudiger zijn. Waarschijnlijk ook met meer tarwekiemolie, want ik heb vooral doorbloeding nodig. In ieder geval heb ik huidverzorging zonder onbekende chemische toevoegingen

Ik koop de oliën bij H*olland en B*arret. Zij hebben vaak prettige aanbiedingen, twee voor de prijs van een of het tweede product voor een euro. Mijn laatste aankoop was twee flesjes etherische olie, lavendel en eucalyptus. De lavendel gebruik ik in mijn huidlotion, maar spray ik ook op mijn kussen. Als ik even snel iets moet afstoffen spuit ik water met lavendel dat ik in een plantenspuit heb op een doekje en daarmee neem ik geurend stof af. De eucalyptus is voor het stomen.

Erna heeft nog veel meer te vertellen: maskers, geurwaters, pakkingen en de invloed van geur op de geest. Daar heb ik nu (nog) geen tijd voor ... het moet nog even wachten tot volgend jaar februari... Dan zal ik ook vaker tijd hebben voor de gezichtsmassage. Wie weet loop ik over een paar maanden met blozende appelwangetjes over straat.


(*) Het boek dat ik gebruik is van Erna Droesbeke - Werken met aromatherapie; over de werking van etherische oliën en invloed van geuren op lichaam en geest. (Amsterdam, 1998) derde druk

Geluk: tevreden tightwad.

Dit is niet de eerste keer dat ik over de Tightwadgazette schrijf. Het is een bijzonder waardevol boek. Mijn jubeljaar gaat over het goede leven van de hoogste gedachten over het leven tot een mok warme chocolademelk.

Voor wie het verhaal niet kent, een kort verhaal over de schrijfster Amy Dacyczyn. Zij wilde met haar man en grote gezin leven van één inkomen en een groot huis bewonen. Haar omgeving vertelde haar dat dat niet kon in het Amerika van haar dagen. Om een huis te kunnen kopen en zeker een groot huis, moesten beide partners toch echt een baan hebben. Door zuinig en heel creatief te zijn, lukt het haar en haar man toch.

De ijssalon
Er is een verhaal dat altijd is blijven hangen. Het sluit aan bij het verlangen naar meer en het aanpassen van je leefstijl aan je middelen. En zij weet als geen ander dat dat het probleem is. Mensen wennen aan een bepaalde luxe en gaan dat gewoon vinden. Langzaam gaan de wensen omhoog en daarmee de kosten. Voor je het weet is het geld op en blijven dromen en wensen onbereikbaar.

Het verhaal gaat over Amy's kinderen. Zodra zij merkt dat zij een bepaalde luxe gewoon gaan vinden, schroeft ze het niveau naar beneden. Zo blijven de kinderen tevreden en blijven bijzondere dingen bijzonder. Op een dag is het hele gezin in de stad. De boodschappen zijn gedaan en er moet nog een cadeautje gekocht worden voor één van de kinderen. Om de kinderen af te leiden, gaat Amy met hen naar de ijssalon en geeft ieder kind een klein ijsje, het kleinste dat er is. En ze zitten in bijna heilige stilte van hun ijsje te genieten. Verderop in de salon zitten twee kinderen met hun ouders achter een coupe. Zonder plezier, merkt ze op.

Wat bepaalt geluk in dit verhaal? In staat blijven om van het kleine te genieten en dat te blijven doen. Ik heb dat niet met alles. In mijn studententijd vond ik het een hele luxe om te eten in een druk, lawaaierig, goedkoop eetcafé met een standaardkaart en slechte wijn. In mijn jeugd was het een hele luxe als er chinees werd gehaald. Dan kwam het mooie servies op tafel en het kaarslicht ging aan. Daar geniet ik niet meer van. Dan maar wat minder uit eten. Ik wil wel lekker eten en goede wijn drinken. Gelukkig kan het.

En ik...
Met mijn inkomen kon ik een hypotheek krijgen die twee keer zo hoog was als de hypotheek die ik genomen heb. Ik had chiquer en meer centraal in de stad kunnen wonen. Ik zou een grotere, luxere auto kunnen rijden. Vriendinnen hebben huishoudelijke hulp, huren tuinonderhoud, gaan maandelijks naar de schoonheidsspecialiste. Ik zou dure kleding kunnen kopen, schoenen, tassen. En ikzelf heb, zoals ik eerder schreef, behoorlijke bedragen weggebracht naar restaurants. Als een ingeslopen gewoonte. Ik geloof niet dat ik met al die hogere uitgaven gelukkiger zou zijn dan ik nu ben, met uitzicht op mijn deeltijdpensioen in februari. Ik heb het vaker gezegd, ik heb misschien oppassend geleefd en nu heb ik mijn vrijheid gekocht.

Amy schreef dat zij haar kinderen tevredenheid wilde leren. Het kan hard overkomen, maar uit het hele boek blijkt dat de kinderen niets tekort kwamen. En voor wie het weten wil: er is ook een lang artikel over chocolademelk in de gazette....

Voortvarende vrouwen

Een middagje Veendam, Veenkoloniaal Museum. In dit jaar van 100 jaar vrouwenkiesrecht is er overal aandacht voor vrouwen. Ik bekeek met mijn vrijwilligers de tentoonstelling over het kiesrecht in het Groninger Museum. Deze tentoonstelling 'Voortvarende vrouwen' hoort zeker bij de viering van sterke, betekenisvolle vrouwen. Via mijn werk ken ik de conservator van het museum, dus ik was ook wel benieuwd naar zijn verhaal. En... ik was onder de indruk. Het is een kleine, maar echt goede tentoonstelling: veelzijdige informatie en een mooie verzameling objecten die lieten zien hoe wereldwijs deze vrouwen waren door hun reizen.

De dames kleedden zich volgens de laatste mode van de grote steden en vielen daar ongetwijfeld mee op. De portretfoto's van de schippers en zijn familieleden zijn gemaakt in Liverpool en Riga en een deel van de Veenkoloniale schippers kwamen zelfs zo ver als Brazilië. Ze namen allerlei bijzonder souvenirs mee terug, die nog steeds in de regio te vinden zijn. Daardoor leken hun huizen wel musea, schreef een tijdgenoot. Veel vrouwen weden weduwe, zoals de onderstaande advertentietekst uit de tentoonstelling laat zien: mannen bleven op zee.

Advertentie
De smartelijke wonde mij verleden jaar getroffen door het verlies van mijnen onvergetelijken echtgenoot en mijn beminde dochter Gezina, die in de golven der zee hun graf hebben gevonden op verre na niet geheeld, behaagde het de vrijmachtige God heden na ene langdurige sukkeling door de dood van mij weg te nemen mijn geliefde dochter Catharina Hindriks Zeeven in den ouderdom van twintig jaaren. De hoop dat zij in christus ontslapen moge zijn, lenigt mijne smart en ook die van hem met wie zij door den band des huwelijks zoude worden vereenigd en van haare broeders en zusters.
Hij die niet antwoorde van zijne daden welke altijd heilig zijn leere ons in den smartelijken weg stil en gelaten te berusten 
Nieuwe Pekela, den 26 dezember 1856

De weduwen moesten zien rond te komen na het verlies van hun man. Antje van der Veen is een mooi voorbeeld. Als weduwe begon ze in 1880 in Pekela nadat het schip van haar man was vergaan. Haar dochter Antje volgt haar voorbeeld en sticht een winkel in Assen, die ze wil laten uitgroeien tot de enorme warenhuizen die haar vader in Liverpool en Londen heeft gezien. Het is gelukt. De volgende keer dat ik in Assen ben zal ik toch anders kijken naar deze indrukwekkend grote winkel.

Naast deze vrouwententoonstelling was er nog de kunstexpositie AVEBE 100 jaar, waar een paar prachtige schilderijen hingen. Bijzonder te zien dat Scholten, de grote aardappelmeelfabrikant, zijn leven heeft laten schilderen.  Ik vond het verrassend en had een boeiend gesprek met een man die in een van de fabrieken had gewerkt. Zomaar, zonder aanleiding een boeiend gesprek tussen schilderijen. Het museum is ingericht in de oude HBS van Veendam waar ooit Winkler Prins (van de encyclopedie) werkte. Het gebouw alleen is al bijzonder.

In de winkel kocht ik nog viskruiden uit de Baltische landen (vanwege de scheepvaartrelatie met Riga)voor een vriend van me en Veendammer mosterd voor mezelf. En ik vond informatie over allerlei boeiende tentoonstellingen in de buurt: Bierbrouwen in het middeleeuwse klooster in Ter , bereiden en bewaren in Appingedam, Us ferlosser over Domela Nieuwenhuis in Heerenveen. En het Veenkoloniaal heeft zelf nog twee bijzondere tentoonstelling in het verschiet. Het Drents museum heeft ook mooie plannen, waaronder Frida Kahlo volgend jaar. Wat een heerlijk vooruitzichten voor mijn deeltijdpensioen. De biertentoonstelling is al geboekt met mijn broer.

Na mijn kopje koffie ging ik met een glimlach om mijn mond weer naar huis. Ik houd van kleine, fijne, overzichtelijke tentoonstellingen. Lekker een paar uurtjes genieten van schoonheid en geschiedenis. En dat, gecombineerd met een middagje hout zagen en blad vegen in de tuin, is mijn ideale weekend.

Houtvoorraad

Voorbereiding voor volgend jaar: zagen. Ik had een heel aantal dikke takken gevonden. Ze lagen voor een deel in mijn voortuin, een deel in de achtertuin en nog een deel in mijn auto. En er stond een boompje in mijn tuin dat dood was gegaan. Een mooie herfstige zondagmiddag is genoeg om dat eens even in orde te maken. Ik zaag de takken en stammetjes zo lang dat ze precies in de kisten passen, of... bijna precies. De bovenste kist is hout van vorig jaar en nog een heel klein beetje van twee jaar geleden. De tweede kist bevat alleen hout van vorig jaar en onderin liggen de stukken dit ik dit jaar heb verzaagd.

Volgend jaar begin ik met de bovenst kist voor mijn vuurtjes. En dan werk ik zo naar beneden. Ik heb nog nooit een hele kist leeg gestookt, maar ik heb ook nog nooit drie dagen in de week vrij gehad. Het wordt dus afwachten of ik voldoend hout heb. Het zijn dunne stukken omdat ik ze het meest gebruik in de Coox en het brandgat daarvan is niet zo groot. Ik heb ook een vuurschaal gekocht dit jaar. Die zal ik volgend jaar zeker in gebruik nemen voor koken in mijn Dutch oven.

Na het zagen heb ik nog blad geveegd de kleden naar binnen gebracht, de hangmat opgeborgen, de braam binnen de perken geknipt, stoelen afgedekt, vogelvoer aangevuld en vijf frambozen geplukt. Ik heb nog veel meer te doen. De tuin is verwilderd omdat ik er nooit genoeg tijd voor had en te moe was tijdens mijn ziekte. Ook hier is er weer dat verlangen naar februari, naar het moment dat ik drie dagen in de week tijd heb om de tuin in te gaan en alles echt goed bij te houden. Dode dingen verwijderen, nieuwe dingen poten en dan vooral: eetbare dingen.

Het huisje in de tuin is definitief afgeschreven. Het is nu zo verzakt dat ik de deur niet meer goed dicht krijg. Een goede reden voor wat ik al heel lang wil: een kas. Daar ga ik in februari ook achteraan. Langzaam wordt het steeds meer mijn tuin.

Genoeg om naar uit te kijken!

Simone de Beauvoir

Een herfstzondag in mijn jubeljaar: opnieuw een moment om terug te kijken op de afgelopen 49 jaren. Over een uurtje ga ik de tuin in om hout te zagen en bladeren te vegen. Tot mijn verrassing kon ik net nog een stuk of 10 snijbonen oogsten. Ze zullen wat taai zijn, dus ik kook ze in de soep. Ik heb 4 bonen laten hangen. Zij leveren me de zaden voor volgend jaar. Maar nu wil ik eerst terug kijken op een vrouw die veel invloed heeft gehad op mijn ontwikkeling: Simone de Beauvoir en dan vooral met één van haar boeken: Alle mensen zijn sterfelijk.

Ik heb op mijn 25e besloten dat ik de orthodox-christelijke traditie waarin mijn ouders mij groot brachten achter me zou laten. Na een jarenlange poging iets te geloven van het verhaal, heb ik het opgegeven en ben ik op zoek gegaan naar een wereldbeeld dat wel begrijpelijk voor me was. Simone, als existentialiste, was mijn eerste leidsvrouw.

Het idee dat de vormgeving van je leven helemaal alleen in mijn eigen handen ligt, was een bevrijding. Na zoveel jaar proberen te passen in een mal die veel te krap was, kon ik hier ademen. Zelf onderzoeken wat ik goed en kwaad vind en dan niet alleen in absolute termen. De zaligheid om onafhankelijk van de normen van buitenaf of van bovenaf te kunnen bepalen wat ik met mijn leven wil. En ook met een onbevooroordeelde blik kijken naar wat er buiten het christendom leeft.

Simone de Beauvoir heeft op deze manier haar leven geleid. Ze groeide op in een rijke familie en was voorbestemd een, wat wij nu noemen, socialite te worden. Ze heeft zich losgemaakt van dat patroon, leefde in een open relatie met Jean Paul Sartre, had openlijk diverse minnaars en adopteerde een dochter. In plaats van huisvrouw werd ze schrijfster en later in haar leven strijdster voor vrouwenrechten.

Een totaal andere leven dan het mijne, maar toch heel inspirerend. Zo opgesomd, lijkt het alsof ze met een vaste koers haar leven heeft geleid. Dat is zeker niet waar. Ze heeft veel verdriet gekend en geworsteld met haar overtuigingen. Net als iedereen, net als ik. Wat er ontbrak was de onderwerping aan iets buiten haarzelf. En dat is het aansprekende voor mij.

En nu dat boek. Het gaat over een Italiaanse graaf die in de Renaissance een onsterfelijkheiddrankje neemt. Als lezer ontmoet je hem in de jaren 50 van de 19e eeuw. Hij is volkomen apathisch en wordt weer tot het leven gewekt door een jonge actrice. Hij vertelt haar zijn eindeloze leven langs allerlei hoogtepunten in de wereldgeschiedenis. (Dat is voor mij als historicus een extra pluspunt van dit boek) Aan het einde van zijn verhaal is de slotsom dat het beter is dood te gaan dan oneindig te leven.  Er is een beperkte tijd waarin je je leven leidt en daardoor krijgt het een zeker belang.

Ik was grootgebracht met het idee dat de dood de doorgang was naar het eeuwige leven, dat het een verlossing was uit dit aardse tranendal. Dat dit leven alleen bedoeld is om na de dood op de goede plek te komen. In de hemel en niet in de hel. Nu werd de dood het eindpunt van een leven dat in zichzelf betekenis heeft.

Zo heeft Simone de Beauvoir met een roman mijn leven een nieuwe koers gegeven. Ik stond wat rond stond te kijken nadat ik uit de kerk was gegaan en toen kwam graaf Fosca. Intussen staan er mensen naast haar die me delen van mijn levensovertuiging hebben gegeven, maar zij was de eerste. Het is mooi om daarop terug te kijken.

En nu ... de herfstzon en de tuin. Fijne zondag iedereen.

De stad in!

Nu de donkere maanden aangebroken zijn, is het meer tijd voor het binnenleven. Niet alleen in mijn eigen huis, waar ik heel graag ben, maar ook in de stad. Vooral in de café's, de bioscoop, het theater, het museum en de boekwinkel. Ik heb absoluut favorieten. Vroeger als wij thuis zeiden dat we 'naar de stad' gingen, betekende dat winkelen. Nu doe ik dat niet meer, heb een hekel aan winkelen. Die drukte in winkels en alle onzin die er verkocht wordt, laat maar.

Behalve: boekhandels. Er is een boekhandel in de stad, die nog aan alle oude verwachtingen voldoet. Beneden kun je koffie drinken. Daar staan literatuur, tijdschriften, kookboeken, reisboeken, kunstboeken en cadeaus. Boven is de afdeling van de wetenschap. Daar is het heerlijk. Er staan luie stoelen waar je langdurig in kunt neerstrijken om eens rustig te kijken of je een boek echt hebben wilt. Het café is wat kil. Ik houd meer van de warmere café's.

Er is ook een heel leuke ramshboekhandel in een oude slagerij. Daar kom ik zo nu en dan even snuffelen. Ze hebben mooie boeken, veel cd's, ansichtkaarten en alles is van kwaliteit. De twee dames die de winkel hebben, zitten er al jaren. Het is dus een goed concept. Ze zitten vlak bij de UB, dat zal helpen aan klandizie van studenten.

De foto is genomen in een van mijn favoriete café's in de stad. En dit plekje al helemaal. Een klein lief hoekje, in een café dat de sfeer heeft van de Art Deco, inclusief glas in lood. Lekker zitten lezen of een wijntje drinken met een vriending. Een ander café/restaurant is al vaker langs gekomen. Daar waar ik met uitzicht op de oude tuin mijn eggs florentine eet. Een deel van het personeel herkent me intussen en vraagt niet meer wat ik wil eten. En dan is er nog een oud huis, ooit in bezit van een archivaris, tegenover de Martinikerk waar ik graag de krant lees, weggezakt in een van de leren fauteuils. Het middeleeuwse belastingkantoor is ook een café/restaurant. Daar schrijf en denk ik graag. En als afsluiting: het jaren dertig paviljoen in het plantsoen dat ooit is aangelegd op de oude stadswallen. Dat is meer iets voor de zomer overigens, maar ik wilde het toch even noemen. Het is heel bijzonder.

De bios/filmhuis staat op het punt van verhuizen. Het Groninger Forum (een megalomaan multifunctioneel gebouw) is binnenkort klaar. Daar komen musea, bieb en in ieder geval de bioscoop samen in. Het is een bijzonder gebouw, niet mooi maar wel bijzonder. Ik ga zeker gauw eens kijken als het open is.

De andere bios (Pathe) ontloop ik. Het geluid staat me daar veel te hard. Een enkele film zou ik wel willen zien, maar op de een of andere manier is het nooit aantrekkelijk genoeg. Ik houd meer van de sfeer van filmhuizen.

Voor concerten is de Lutherse kerk heel aantrekkelijk. Ze hebben meestal bijzondere ensembles. Het is ook een mooie kerk, de akoestiek is goed en..... ooit stond de domina Laurence Dufour hier. De stadsschouwburg en de kleine zaal van het concertcentrum. Ik vind het heerlijk. Als ik straks minder werk, kan ik naar de donderdagmiddag lunchconcerten. Dat lijkt me zó leuk. Het is in mijn hoofd het verlangen naar februari geworden, want dan is het zo ver.

Kweek binnenshuis - tauge en microkers

Nu de groentetuin leeg is, blijft er nog een klein beetje kweek over, binnenshuis. Iedere week heb ik een portie taugé uit mijn 'spruitkan'. Vorig jaar heb ik drie van deze kannetjes gekocht bij een tuincentrum. Eén heb ik cadeau gedaan aan een vriend die op zijn bovenwoning in Amsterdam zuurkool, augurken en uitjes in maakt. Hij kon dit er nog wel bij doen, dacht ik.

Het handige van deze kan is de deksel van gaas. Voorheen had ik een doekje met elastiek gespannen over een glazen pot. Iedere dag moest dat er af om de kweek te kunnen spoelen. Nu is dat een stuk eenvoudiger. Gewoon de pot onder de kraan houden, schudden en het water weg laten lopen.

Op de foto staan de mungbonen te weken. Dit moet 24 uur voordat je de bonen afgiet en aan hun lot overlaat. Alleen nog iedere dag even spoelen en dan heb je na een paar dagen taugé. Verser, lees rijker aan voedingsstoffen, kan het niet en het is lekker. Alleen, ik krijg niet zulke mooie rechte taugé. 't Is een beetje rommelig. Hoe dat zit, weet ik niet. Ze zullen een andere kweekmethode hebben. Het is wel handig de boontjes een nachtje in de koelkast te leggen. Koud ontkiemen ze beter. Je simuleert de wintertijd, denk ik.

Ik heb een boekje gevonden in de winkel van Terre over kweken, de in 2013 verschenen praktische gids - kiemen en microgroenten kweken van Peter Bauwens (*). Het is een leuk boekje met heel nuttige informatie. Ik kan het even niet laten een klein stukje uit zijn historisch overzicht te geven.

Het gebruik van groentescheuten is ontstaan in de negentiende eeuw. Toen men eenmaal begrepen had dat verse groenten belangrijk waren, kwam de uitdaging om het hele jaar en vooral gedurende de donkere wintermaanden, verse groenten te kunnen aanbieden. In een samenleving zonder serres of verwarmde tuinkassen was het niet vanzelfsprekend om tussen november en maart iets vers te oogsten. Al snel leerde men dat na overwintering wortelgewassen vanuit de wortelreserve opnieuw begonnen te groeien. Wortels of planten, beschut onder een hoop aarde, stro of bladeren gingen in het voorjaar een stuk vroeger en gebleekt uitgroeien. Zo ontstond witlof, in het wild voorafgegaan door molsla (blad van paardenbloem, gebleekt door de omgewoelde en opgehoopte aarde van de molshoop)

We zijn er dus al even mee bezig, met hier witlof als belangrijk voorbeeld. Ik denk wel dat we ons moeten realiseren dat dit, zeker in de negentiende eeuw vooral de rijke mensen betrof. Armen bleven nog lang gedroogde bonen en bewaargroenten eten natuurlijk. Ik kom daar, vanwege de klimaatproblemen, zelf weer bij uit, maar dat is een ander verhaal.

Kiemen kan dus in mijn spruitkannen. Peter Bauwens noemt een paar zaden die we niet moeten kiemen omdat ze giftig zijn: aardappel, tomaat, aubergine, peper en paprika. En ik voeg daar nog aan toe dat je alleen biozaden moet gebruiken. Bij andere zaden weet je maar nooit wat er op gespoten is en dat komt toch in het water. Zaden zijn er in soorten en  maten, maar ik maak toch het vaakst taugé. Het spoelwater doe ik in mijn gieter voor het begieten van de microgroenten in mijn vensterbank. Ik denk dat daar extra voeding in zit. Weet het niet zeker, maar het schaadt tot nu toe niet.

Ik heb tot nu toe veel daikonkers gekweekt, in de onderzetters van die langwerpige plantenbakken. Daar kan precies een klein laagje aarde in voor de groenten. En als ik een paar keer geoogst heb, gaat de aarde op de composthoop.

Toen ik de spruitkannen kocht, waren er veel biozaden in de aanbieding voor een euro. De houdbaarheidsdatum was in 2019, en de nieuwe voorraad was al binnen. Daikonkers is een scherpe sla-achtige, die heel goed rucola kan vervangen. Ik heb het bijgehouden de afgelopen tijd: uit dat zakje heb ik ruim 800 gram blad gekweekt. 100 Gram rucola kost ongeveer een euro, dus ik heb ongeveer voor acht euro groente gekweekt uit een zakje van een euro. Toch leuk in het kader van zuinigheid nieuwe stijl. Maar vooral: het is vers, zonder gif en wat er verder allemaal bij moet om rucola in een plastic(!) zakje langdurig goed te houden. Het is leuk om te kweken, er is extra groen in huis.

Allemaal positief, aan te raden voor de gezonde eter en ik heb een klein beetje cottage in de winter.


(*) Het boekje is nieuw en tweedehands nog te koop via Internet. Ik betaalde € 1,75, maar dat zie ik niet terug. € 9,75 is het laagste bedrag.

Het goede leven volgens Etty Hillesum

Een jubeljaar is ooit bedoeld geweest om stil te staan bij het leven. Is mijn leven zoals ik het zou willen? Er is altijd wel iets te vinden dat anders kan, toch? En dan volgen de vragen. Is het erg? Wil ik er iets aan doen? Kan ik dat? En hoe komt het? Ligt de oorzaak van de onvrede in of buiten mij?

Met de laatste vraag komen we bij de dagboeken van Etty Hillesum. Etty was een jonge vrouw toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Ze studeerde nog. Voor haar als joodse vrouw werd het leven moeilijker door de maatregelen die de bezetter nam. Ze is in therapie bij Julius Spier en dat heeft een onvoorstelbare invloed op haar. Haar ontwikkeling van denken is heel bijzonder voor iemand van haar leeftijd. Iedere keer als ik haar lees, ben ik weer verbaasd.

16 maart 1941
Daareven, toen ik een half uur in de zon zat op de vuilnisemmer op ons stenen platje, met het hoofd geleund tegen de wastobbe en met de zon op de sterke, donkere, nog bladerloze kastanjetakken, heb ik even heel scherp omlijnd gevoeld het verschil tussen vroeger en nu. (Etty bedoelt hier voor en na het begin van haar therapie) En waar ik vanmorgen nog veel woorden voor nodig had op weer te geven is nu gauw gezegd. Die zon op de donkere takken, de sjilpende vogels en ik op de vuilnisbak in de zon. vroeger heb ik ook vaak zo gezeten, maar zó als vanmiddag heb ik me, behoudens een heel enkele keer, nooit gevoeld. Vroeger benaderde ik zo'n boom met zon met de geest. Ik wilde voor mezelf onder woorden brengen waarom ik het zo mooi vond, ik wilde begrijpen hoe het alles in elkaar zat, dat diepe gevoel, dat oergevoel wilde ik doorgronden met m'n geest, zo geloof ik het tenminste. Ik wilde dus de natuur, eigenlijk alles, aan mij onderwerpen, ik wilde het omvatten, En het doodsimpele nu is, dat ik alles onderga. Ik loop vol met een diep gevoel, maar het is geen gevoel meer dat me uitput, maar het geeft me kracht; er loop gezond leven door m'n aderen en toen ik daar zo zat ik die zon had ik het hoofd, onbewust, gebogen, alsof ik daardoor nog meer onderging het nieuwe levensgevoel. En ik doorvoelde plotseling hoe een mens stormachtig op de knieën kan zinken en dan tot rust komen, het gezicht verborgen in de gevouwen handen.

Dit verhaal is het slotstuk van een dag schrijven over het onderwerp verlangen, 'willen hebben'. Ze schreef een paar uur eerder dat ze, als ze een bloem mooi vond, die het liefst had opgegeten. Dat verlangen, dat hebberige zoals ze het zelf noemde, deed haar vaak lichamelijk pijn en maakte haar heel onrustig. Het putte haar uit. Ze leed eerder onder de schoonheid dan dat ze die kon ondergaan. Ze realiseerde zich dat schrijven ook een soort poging tot bezitten is. Vastleggen van gedachten die anders weg kunnen glippen.

Het was een geweldige opluchting voor haar te voelen dat ze dit kon loslaten. Van schoonheid kon genieten van buitenaf. Een doorbraak in haar zoektocht naar rust in haar onrustige ziel.

Acceptatie
Toen ik dit jaren geleden voor het eerst las, herkende ik vooral het gevoel van pijn en de uitputting. Ik had dat sterk als ik op vakantie was met mijn toenmalige echtgenoot. Hij had een enorm behoefte aan ondernemen als we het buitenland waren. Dingen zien, beleven. Voor mij was het na twee attracties wel voorbij, dan zat ik vol, wilde ik het vastleggen in ons verslag. Dat was voor een deel 'hebberigheid' voor een deel verwerking van de beelden. Dat gevoel heb ik nu niet meer. Ik hoef van een tentoonstelling, een kasteel, een toneelstuk niet meer alles te zien, alles te onthouden.  Wat mooi is, wat me raakt, neem ik mee in gedachten. De rest is er voor anderen. Ik schrijf er overigens nog steeds over, maar nu om na te genieten.

Los van deze eerste ervaring met de tekst, ligt de vertaling van de beeld in het proberen vasthouden van ervaringen. Dat is een belangrijke garantie voor teleurstelling. Tijd en ervaringen gaan voorbij. Het is de kunst er los van te zijn. Afscheid te nemen van wat voorbij blijkt te zijn. En dat verloop te accepteren.

De komende maanden heb ik dat natuurlijk met mijn baan. Het is overduidelijk dat die voorbij is. Tegelijk is het moeilijk. Het verlaten van deze plek betekent ook dat ik afscheid zal nemen van mensen met wie ik jaren heb samengewerkt. Onze relaties zijn hartelijk en warm, maar horen wel bij het werk. Ze zullen verdwijnen. Ik heb afgeleerd te zeggen 'we zien elkaar nog wel eens' , als ik weet dat dat niet zo is.

Dat is het punt. Werkelijk accepteren dat het gaat zoals het gaat. Mijn broer vroeg me of ik het moeilijk vond, weg te gaan. 'Op dit moment niet', was mijn antwoord toen, 'maar ik weet zeker dat ik nog om zal rouwen de komende tijd. En daar zal ik de tijd voor nemen'. Dat is het precies. Het goede leven is een vol leven, met alle emoties, ook de negatieve. Het hoort er allemaal bij.

Toen ik aan mijn jubeljaar begon, wist ik nog niet dat ik zou stoppen met mijn baan. Ik wist niet dat er mensen ernstig ziek zouden worden, dat ik begrafenissen zou bezoeken, dat ik me lange tijd niet volledig fit zou voelen. Dat is het wel en dat is reden voor somberheid, rouw. Omdat het gaat zoals het gaat. En ik beleef het, zoals Etty de schoonheid beleefde, zonder er deel van te zijn. Maar ik ben er bij, met hart en ziel.

Misschien is dat wel de beste beschrijving van het goede leven; er zijn met hart en ziel. 

Jubeljaar - oktober

De herfst is duidelijk begonnen. Het heeft veel geregend, ik hoop genoeg voor het oplossen van de droogte van afgelopen zomer.  Iedereen in mijn omgeving weet nu dat ik minder ga werken, met 'deeltijdpensioen' ga. Het heerlijke gevoel daarover overheerst, ondanks een zware verkoudheid die lang aanhoudt en die me  wat irriteert. Ik speel soms voor mezelf op een vrije dag dat ik al met pensioen ben. Heerlijke trage dagen. Of het ook zo wordt weet ik natuurlijk niet, maar de keuze om traag te leven is heel verleidelijk. Maar nu is het nog niet zo ver, nu is het herfst. Het houtvuur in de tuin maakt plaats voor kaarslicht in huis. De dekentjes komen naar binnen en de tuin wordt langzaam leeg. Dit is oktober van mijn jubeljaar:

In de cottage

Druivensap
6 Liter is het geworden dit jaar. De druif is intussen gesnoeid, aan mijn kant van de schutting dan. De buren moeten nog aan de slag. Ik heb het sap grotendeels gebruikt als basis voor mijn smoothies in de ochtend. Ik had ook bakjes in de koelkast van 100 gram druiven. Een bakje per ochtend in de smoothie met wat yoghurt, een banaan en geweekte havermout. Het was elke ochtend genieten.

Risotto
Hier schreef ik al over. Het is, zeker in de herfst met al die volle smaken, echt cottage om het seizoen in de keuken te laten. En het is ook goed voor het milieu. Eten van het seizoen is eten uit de buurt. Geen peultjes uit Kenia of andere groenten van ver weg, waar veel vervoerkosten in zitten die wij niet betalen maar die verdwijnen in de natuur voor de volgende generatie. Dat betekent dat ik nog wel wat moet doen aan het recept, want courgette moet nu ook van ver komen. Ik ga het nog eens uitzoeken.

Laatste restjes uit de groentetuin
Alleen de palmkool staat nog in de tuin, bijna kaal, bijna op het punt om weg te halen. Ik doe nog een paar blaadjes door mijn smoothies of door soep. Binnenkort zal het voorbij zijn voor het jaar. Volgend jaar, als ik minder werk en dus veel meer tijd heb voor de tuin, zal ik wellicht langer kunnen oogsten. We zullen zien. Iedere keer als ik door de tuin loop, heb ik dat gevoel: volgend jaar..... volgend jaar.....

  

De Parisienne

Het stadsleven dient zich aan. Snuffelen in boekwinkels, samen lunchen, de bios, dat soort dingen.
Maar ook, doordat ik meer binnen ben, is er meer tijd voor lezen en onderzoeken.

Groninger dichter
Voor mijn werk is een van de laatste dingen die ik doe het schrijven van een analyse van het werk van een Groninger dichter. Ik ben niet erg onder de indruk van zijn werk. Ik analyseer ook niet elk gedicht, zoals een Neerlandicus dat misschien zou doen. Een enkel gedicht springt er uit. Het ontdekken van thema's en ontwikkelingen in zijn beeldtaal, en het daarna zelf beeldend opschrijven, vind ik wel heel erg leuk. Het is een nieuwe wereld, het 'uitlezen' van een dichter.

Laurence
Dit is natuurlijk het grootste plezier. Haar leven onderzoeken met deze maand het bezoek aan haar familie. Haar verhalen zoeken en lezen en dan vertellen. Hoe ik dat allemaal ga doen, dat rijpt nu langzaam in mijn gedachten. Zodra ik met 'pensioen' ben, maak ik het plan verder af en ga ik aan de slag. Nu heb ik vooral de voorpret.

De heerlijke lunches in de stad.
Een van de lunches deze maand was weer heerlijk met Egg Florentine. Ik had een vergadering achter de rug waarin ik een deel van mijn werk overdroeg aan een nieuwe projectleider. Hoe goed ook, het is lastig. Dus, tijd voor een troostlunch. Ik ging langs de boekwinkel en kocht daar het heerlijke tijdschrift 360. Gewapend met een stapel boeiende artikelen ging ik naar het restaurant. Bij het raam in het oude stadhouderlijke paleis, met uitzicht op de oude rozen- en kruidentuin, genoot ik van de heerlijke eieren.  Dat is het stadsleven in optima forma!

Leven met anderen

Moreloveletters bood me geen verhalen die mijn hart raakten. Volgende maand maar eens kijken of het misschien toch een minder goed idee is. Samen met mijn collega stuurde ik wel twee kaartjes. Een oud kamergenoot van ons heeft zoveel stress gehad dat hij lijdt aan geheugenverlies. Tot onze grote zorg natuurlijk. Een andere collega, die werd behandeld voor kanker, wilde ik ook graag een kaartje sturen. Toen ik om haar adres ging vragen, vertelden mijn collega's me dat die ochtend de palliatieve sedatie was begonnen. Ik was te laat. Dat was even bitter en het hoort ook bij het leven dat ik mensen verlies.

Ik heb veel tijd besteed aan de winkel. Ik verzamelde spullen voor de 'Hygge-etalage'.  

Schoonheid

De lage ochtendzon, de poederkleuren in de lucht als het mistig is, de scherpe profielen van de bomen als de lucht helder is, bijna kitch, maar dan echt. Dat is het mooiste van de herfst vind ik. Ik geniet er bijna dagelijks van.

Dit jaar, bij uitzondering, ben ik ook heel blij als het regent. Zoals ik al zei, k hoop dat de natuur voldoende water krijgt om te herstellen van de geweldige droogte van twee jaar. Dan maar wat vaker nat....

Familie van de domina

Laurence is de tweede van rechts, met de andere leden van het bestuur van de studentenvereniging in Leiden

Twee keer hebben we de afspraak moeten uitstellen. De eerste keer was de neef ziek, de tweede keer moest ik onverwacht werken. Nu is het geluk: ik heb een afspraak in Apeldoorn bij Wies, Aleida en Floris, tantezeggers van Laurence Dufour, mijn domina.

Het is een tocht van ruim twee uur. Eerst de trein naar Zwolle, waar ik een tijdje moet wachten. Het is lunchtijd en ik heb zin in frietjes. Tot mijn verrassing hebben ze bij de snackbar tegenwoordig frietjes van zoete aardappel en een junior-portie. Precies genoeg en nog lekker ook! De dame die de frietjes bakt, zet de drie bakjes die zij verkoopt voor me naast elkaar; normaal, medium en junior. Ik denk dat normaal minimaal twee keer zo groot is als junior!

Met mijn frietjes stap ik in de trein naar Deventer. Het is zo'n nieuwe trein met een lounge-hoek in iedere coupé. Ik zit daar graag, maar moet meesta de bank schoonmaken voor ik er ga zitten. Sinds ik mijn schoonmaakspullen bij me heb, is dat geen probleem. Deventer is een mooi, oud station met nog van de houten banken aan de buitenmuur van de wachtruimte. In Haarlem en Den Haag HS hebben ze dat ook nog. Het is zacht weer, dus ik kan prima op zo'n bankje zitten wachten op de trein naar Apeldoorn.

In Apeldoorn staat Wies op me te wachten. Ik moet uitkijken naar een dame met een korte blauwe jas en een roze sjaal... snel gevonden. Bij haar thuis zitten Floris en Aleida op me te wachten. Wies' huis is het best te vergelijken met een grote letterbak. Overal staan spullen: schaaltjes, schilderijtjes, vaasjes, beeldjes, planten, noem maar op. En toch straalt het huis rust uit.

We krijgen koffie met appeltaart en het gesprek gaat meteen van start met allerlei verhalen over de familiegeschiedenis. Na de koffie laat ik een kort filmpje van de domina zien, dat ik gevonden heb in een promotiefilm van het ziekenhuis waar zijn pastor was: Laurence statig op haar fiets, in keurig zwart mantelpak met verstandige schoenen. Laurence aan de ontbijttafel voorlezend en pratend met de zusters. Voor de neef en nichten leuk om te zien.

Daarna komt het archief op tafel. Ik had niet verwacht dat er nog zo veel is. Ik bekijk foto's van bijna iedere periode in haar leven en veel door haar geschreven artikelen. Een multomap vol. De moeder van Wies en Floris was de zus van Laurence. Zij hield trouw een plakboek bij van de artikelen die Laurence publiceerde. Daar heb ik geluk mee. Terwijl ik door de artikelen blader, vertel ik over artikelen die zij geschreven moet hebben onder het pseudoniem, een vrouwelijke predikant en leg uit dat het bijna onmogelijk is die artikelen terug te vinden. En terwijl ik zit te praten, vind ik een van die artikelen in de map!

Wies maakt pompoensoep en broodjes kaas en ondertussen gaat ons gesprek verder. Over de lieve tante die Laurence was, tante Beeb voor de familie, over de warme belangstelling, over haar liefde voor zoetigheid, over haar gastvrijheid, over haar chique vrienden waar in de familie wat mee werd gespot. Ik wil graag weten of ze over haar geloof sprak. Maar nee, praten over gevoelens deden ze eigenlijk niet in de familie. Zo was dat vroeger niet.

Ik had graag willen horen over haar boekencollectie. Daar kunnen ze me niet veel over vertellen. Op een foto van haar huiskamer in Groningen staan grote boekenkasten maar de titels zijn niet te lezen. Aan het einde van haar leven verhuisde Laurence naar een klein huisje in een van de Groninger hofjes. Ze zal toen veel van haar boeken hebben weggedaan. Hetzelfde geldt waarschijnlijk voor haar schriftjes met haar preken, geschreven in een paarse inkt. Dat is jammer, maar het is het lot van de historicus. Mooie bronnen komen wel vaker bij het oud papier terecht.

Aan het einde van mijn bezoekt vraagt Aleida voorzichtig hoe lang ik over het onderzoek denk te doen. Niet om het een of ander, maar ze zijn alle drie boven te tachtig. Je weet maar nooit hoe lang ik nog vragen kan stellen. We wisselen mailadressen uit en ik beloof alle vragen die in me opkomen meteen te mailen.

Op de terugweg duik ik meteen in de stukken die ik meegekregen heb. Ik vind de naam van de krant waarin Laurence haar verhalen van de vrouwelijke predikant schreef. Ik lees over haar eerste ontmoeting met prinses Juliana, haar preekexamen en haar gevoelens over mensen die ze tegenkomt in de pastorie. Toch gevoelens!

Wat een heerlijk onderzoek!